برای درک این که وی پی ان (VPN virtual private network شبکه خصوصی مجازی) چیست خوب است واژه آخر آن را حذف کنید. به این صورت به عبارت «شبکه خصوصی» می‌رسید که خیلی ساده‌تر به نظر می‌رسد. یک شبکه خصوصی در اساس شبکه‌ای است که کسانی که اجازه ندارند را راه نمی‌دهد. مثلا اگر چند کامپیوتر در داخل خانه، محل کار یا آموزش خود دارید که به یکدیگر متصل هستند و پشت یک دیواره آتش یا (NAT) قرار دارند یک شبکه خصوصی راه اندازی کرده‌اید.
وقتی واژه «مجازی» را به این عبارت اضافه می‌کنید به این معنی است که شما بصورت مجازی به این شبکه خصوصی وصل شده‌اید و بصورت فیزیکی در آن حضور ندارید.
اما وی پی ان (شبکه خصوصی مجازی) واقعا چیست؟
وی پی ان در واقع مجموعه‌ای از سرورهاست که شما از طریق شبکه اینترنت خود به آن وصل می‌شوید. وقتی به سرورهای وی پی ان وصل شدید، این سرورها بعنوان ویترین مجازی و لبه جلویی شما در شبکه اینترنت عمل می‌کنند. دقیقا مثل این که شما به محل دیگری رفته باشید و از آنجا به اینترنت وصل شوید.
هنگامی که به وی پی ان خود وصل شدید دیگر می‌توانید با خیال راحت وب گردی کرده یا به سرویس‌های دیگر روی اینترنت وصل شوید. دیگر نیاز نیست نگران فیلتر شدن یک وب سایت توسط جمهوری اسلامی باشید. از آنجایی که وی پی ان یک تونل رمزنگاری شده بین شما و سرورهای خودش ایجاد می‌کند، خیالتان از این بابت نیز راحت می‌شود که آژانس‌های اطلاعاتی جمهوری اسلامی از مراجعه شما به وب سایت‌ها یا سرویس‌های مشخص با خبر شود، چه برسد به آن که از محتوای آنها آگاه گردد.
چرا از وی پی ان (شبکه خصوصی مجازی) استفاده کنیم؟
برای ما ایرانی‌ها که اینترنتمان شدیدا فیلتر و محدود می‌شود و از آن خطرناک‌تر حتی حداقل حقوق انسانی‌مان نقض شده و ساده‌ترین فعالیت‌های مجازی می‌تواند برای خودمان و خانواده‌مان گران تمام شود این سوال مسخره‌ای است. بگذارید سوال را به شیوه معقول‌تری بیان کنم. استفاده از وی پی ان در جمهوری اسلامی چه فایده‌ای دارد:
- دسترسی آزاد به سایت‌ها و سرویس‌های فیلتر شده: به این معنی که صرف نظر از تصمیم‌های مقامات جمهوری اسلامی شما می‌توانید آزادانه از پیام‌رسان‌های مورد علاقه‌تان (مثل تلگرام یا سیگنال و غیره) استفاده کنید، به سایت‌های مورد علاقه‌تان که یکی بعد از دیگری توسط جمهوری اسلامی فیلتر می‌شوند سر بزنید و در یک کلام در جریان آخرین اخبار سانسور نشده‌ی دنیا قرار بگیرید.
- امنیت، امنیت، امنیت: جمهوری اسلامی بصورت تقریبا انحصاری تمام زیرساخت‌های مخابراتی کشور را در اختیار دارد. حتی شرکت‌های مثلا خصوصی‌ای که در ایران یا خارج از ایران فعالیت می‌کنند برای دریافت امکان فعالیت در ایران می‌بایست با ارگان‌های اطلاعات سپاه و دولت همکاری نمایند. به این صورت اگر از وی پی ان استفاده نکنید، خدمات دهنده شما خواهد فهمید که شما تلاش کرده‌اید فلان سایت فیلتر شده را باز کنید (حتی اگر بدلیل فیلترینگ موفق به باز کردن آن نشده باشید). این امر در رابطه با سایت‌هایی که رمزنگاری هم شده‌اند (از علامت سبز آن در آدرس بار که ابتدای آن https نوشته شده است می‌توانید این را بفهمید) نیز صدق می‌کند. گرچه خدمات دهنده اینترنت شما از محتوای اطلاعاتی که شما با سایت رمزنگاری شده رد و بدل کرده‌اید خبردار نمی‌شود اما می‌فهمد که شما به چه آدرس اینترنتی (url) سر زده‌اید. اگر ارتباط با آن سایت https نباشد (این را از روی رنگ خاکستری در آدرس بار مرورگرتان که ابتدای آن http بدون s نوشته شده است می‌فهمید) همه سرورهای میان راهی، از جمله خدمات دهنده اینترنت شما از تمامی اطلاعات ارسالی و دریافتی شما به سایت مربوطه با خبر می‌شوند. شک نکنید که این اطلاعات بصورت گسترده در شرایط کنونی ایران مانیتور شده و در دست ارگان‌های اطلاعاتی امنیتی قرار می‌گیرد. اگر از وی پی ان استفاده نکنید، حتی جستجوهایی که شما در گوگل انجام می‌دهید، از آنجایی که در آدرس اینترنتی صفحه‌ای که به شما نشان داده می‌شود وجود دارد، در معرض دید خدمات دهنده اینترنت قرار می‌گیرد.
از این رو می‌توان نتیجه گرفت که تقریبا هر کار اینترنتی در ایران می‌بایست با وی پی ان صورت پذیرد. اگر حریم خصوصی شما برایتان اهمیت دارد، حتی برای دسترسی به سایت‌ها و سرویس‌های فیلتر نشده از وی پی ان استفاده کنید.
حال که با مفهوم کلی وی پی ان و ضرورت استفاده از آن آشنا شدید درباره شاخص‌های یک وی پی ان خوب بیشتر بخوانید.